B12 eksikliği toplumda sık görülen bir problem. Ama durumu hafife almayın çünkü B12 eksikliği sadece hayvansal besinleri az tüketen kişilerde ortaya çıkmıyor.

Ayrıca eksiklik o kadar sinsi ki birçok hastalığı taklit edebiliyor ve yanlış tanılara götürebiliyor.

Durum bu kadar çetrefilli iken sizi B12 vitamini ile ilgili bilgilendirmem gerekiyor. Dolayısıyla bu yazıda B12 eksikliğinin belirtileri, nedenleri, tetkik yöntemleri ve doğal tedavi seçenekleri ile ilgili bilgi vereceğim.

Hazırsanız başlıyoruz!

B12 nedir?

B12 suda çözünebilen, karaciğerde depo edilmiş bir vitamin türü. Diğer adı “kobalamin” olan B12 vitamini DNA yapısına katılır, enzim sentezinde kullanılır ve hücre bölünmesinde görev alır. Dolayısıyla vücudun neredeyse hayati bütün işlevlerine yardım eder.

B12 ayrıca detoksifikasyon yani toksinlerden arınma sürecinde görev alır. Çünkü kendisi iyi bir metil grubu vericisidir.

Doğada ve vitamin desteklerinde dört farklı B12 tipi var. Bunlardan en sık göreceğiniz ikisi siyanokobalamin ve metilkobalamin. Vücutta aktif olarak kullanılabilen tip metil-kobalamin olmasına rağmen maliyetli olması sebebiyle tercih edilmez ve siyanokobalamin olarak birçok paketli besinde ve ilaçta bulunur.

Peki bu kadar değerli bir vitaminin eksikliğinin bu kadar sık (1) görülmesinin nedenini biliyor musunuz? Gelin beraber inceleyelim.

B12 eksikliğinin nedenleri

B12 eksikliğinin birçok nedeni olabilir. Aşağıdaki liste en çok görülen nedenleri sıraladım.

  • En önemli neden beslenme. Çünkü B12 vitamini hayvansal gıdalarda bulunur ve hayvansal besinlerin az tüketilmesi ciddi bir eksiklik oluşturur. Özellikle hayvansal gıdaları tamamen kesen vegan ve vejetaryen bireylerde B12 eksikliği sık görülür (2).
  • Emilim sorunları B12 eksikliğinin bir diğer nedenidir. En önemli emilim sorunları mide asit azlığı, mide ilaçları, çölyak hastalığı, ülseratif kolit, leaky gut sendromu ve bağırsaklarda aşırı bakteri çoğalmasıdır (SIBO).
  • Genetik nedenler de B12 eksikliği oluşturabilir. Buradaki en önemli gen defekti MTHFR geninin mutasyonudur.

MTHFR geninin görevlerinden biri siyanokobalamin yapısının aktif forma dönüştürülmesidir.

Dolayısıyla eğer MTHFR geniniz bozuksa B12 vitaminini aktif forma dönüştüremez ve kullanamazsınız. B12 vitamin takviyesi alıyorum ama düzeylerim neden yükselmiyor diyorsanız işte cevabım!

Ayrıca,

  • İleri yaştaki bireyler (atrofik gastrit) sebepli,
  • Kronik alkol kullanımı,
  • Tiroid hormonu eksiklikleri (özellikle otoimmün tiroid hastalıkları),
  • Mide ameliyatı geçiren bireyler (özellikle kilo verme cerrahisi olanlar),

ciddi şekilde B12 eksikliği riski taşıyorlar. Bunlarla beraber sık kullanılan birkaç ilaç ciddi B12 eksikliği yapabilir. B12 eksikliği yapan ilaçların en önemlileri şöyle:

  • Kolşisin kullanımı B12 emilimini engeller. Ailesel akdeniz ateşi hastalarında kolşisin kullanımı sıktır.
  • Histamin-2 reseptör antagonistleri mide asidini azaltmak için kullanılır. B12-intrinsik faktör bileşiminin serbest kalmasını önler.
  • Proton pompa inhibitörleri de mide asidini azaltmak için kullanılır ve benzer bir mekanizma ile B12 eksikliği oluşturur.
  • Metformin tip 2 diyabetik bireylerde kan şekeri regülasyonuna yardım eder. Aynı zamanda bağırsak florasını değiştirir ve besinlerin geçişini hızlandırır. Dolayısıyla emilim yavaşlar.

Yukarıda saydığım gruplardan bir veya birkaçına dahil olabilirsiniz. Peki sizde B12 eksikliği var mı? Cevap vermek için önce bulgulara sonra B12 eksikliği için gereken tetkiklere değineceğim.

B12 eksikliğinin belirtileri

B12 eksikliğinin tanısını koymanın ilk aşaması belirtileri değerlendirmek. Çünkü belirtileri incelemek hızlı, ucuz ve oldukça değerli bilgiler verir.

B12 eksikliğinin belirtilerini ayrıntıları ve mekanizmaları ile açıklıyorum.

  • Duyularda bozulma (denge, ince hareket ve görme) çok sık görülür (3, 4). Hatta bazı araştırmalar his kaybının çok erken safhalarda görülmeye başladığından bahsediyor. Bu durum B12 vitamininin sinir hücrelerin kılıfı olan “miyelin” tabakasının üretiminde yer alması ile alakalıdır.
  • Karıncalanma hissi (özellikle el ve ayak parmaklarında) duyu bozukluklarına benzer mekanizma ile oluşur. Direkt sinir hasarına bağlıdır.
  • Kas güçsüzlüğü ve halsizlik, B12’nin kan hücrelerinin yapımına katılması ile alakalıdır. Azalan ve görev yapamayan kan hücreleri dokulara yeterli oksijen taşıyamaz ve bu durum enerji üretiminde sekte oluşturur.
  • Hafızanın zayıflaması, dikkati toplamakta güçlük ve sersemlik hali B12 vitaminin beyin üzerindeki etkilerinin diğer örneklerinden.
  • Depresif belirtiler B12 eksikliğinde çok sık görülür. İlaca dirençli depresyonlarda B12 eksikliği iyi incelenmelidir. Çok sık gözden kaçıyor.
  • Anemiye (kansızlık) bağlı soluk cilt (5) hastanın tanısında ciddi rol oynar ve tipik bir görüntüdür. Aynı anemi problemi sizin basit egzersizler sırasında bile nefes nefese kalmanıza neden olur.
  • Dil değişiklikleri ve ağız yaraları B12 eksikliğinde sık görülen belirtilerdendir. Kırmızı, büyük ve hassas bir dil ve ağızda sık görülen yaralar ciddi şekilde incelenmelidir (6).

Burada nörolojik problemlere tekrar değinmek istiyorum. Çünkü yanlış tanı koymak mümkün. Özellikle Alzheimer, otizim gibi tanıların arkasındaki B12 eksikliği iyi incelenmeli.

Belirtilerden sonra kesin tanı aşaması geliyor. İşte istenebilecek tetkikler ve püf noktalar.

B12 eksikliği tanısı: Nasıl bir yol izlenmeli?

B12 eksikliğinin tanısında kullanılabilecek birkaç tetkik var. Bunlardan en önemlileri kan B12 vitamin düzeyi ve tam kan sayımı.

Kan B12 düzeyi direkt olarak eksikliği gösterme konusunda gayet kolay bir yol. Buradaki problem kandaki B12 vitamin düzeyinin aktif formunu ölçmemesi. Ayrıca bazı kişilerde B12 düzeyleri gri zonda olabilir. Yani düzeyler tam yorumlanamayabilir.

Hatta kanda B12 vitamini düzeyini ölçen tetkiklerde normal olan 200-400 pg/ml düzeylerinde bile eksiklik bulguları görülebilmekte.

Bir diğer test ise tam kan sayımının incelenmesidir. B12 eksikliği çekirdek yapısında bozukluğa neden olur ve hücreler tam erişkin hale gelemez.

Ayrıca hemoglobin eksikliğiyle beraber hücre çapı ve büyüklüğü artar. Bunu tam kan sayımında MCV artışı ile görebilirsiniz. Ama ne yazık ki direkt olarak tanıya götürmez.

İleri tetkik olarak homosistein düzeyi ve metil malonik asit istenmelidir. B12 eksikliğinde homosistein ve metil malonik asit yükselebilir. Ayrıca çok sık bulunmayan bir tetkik olan holotranskobalamin düzeyi kandaki aktif B12 formunu ölçebilir (7).

Konu biraz sıkıcı, çünkü sizi ilgilendirmeyen birçok şey var. Burada önemli olan nokta ise çoğu testin B12 eksikliğini net olarak göstermediğini kavramanız.

Eğer şikayetleriniz devam ediyorsa ileriye gitmekte fayda var.

En iyi b12 vitamini seçimi

B12 vitamini takviyesini seçerken dikkat etmeniz gereken en önemli şey içerdiği kobalamin tipi. Çünkü kullanılan dört farklı B12 tipi de farklı şekilde metabolize olur ve değerlendirilir.

Bunlar siyanokobalamin, adenozilkobalamin, hidroksikobalamin ve metilkobalamin.

Siyanokobalamin sanayi tipi besinlerde en çok tercih edilen b12 tipi. Ama sentetik olduğu için önermiyorum.

Adenozilkobalamin çok stabil olmadığı için insan bedeninde değerlendirilmesi zor. Dolayısıyla önermiyorum.

Hidroksikobalamin doğal bir form. Ama vücut tarafından antikor oluşturulabilir. Dolayısıyla her zaman faydalı değil ve önermiyorum.

Metilkobalamin ise en aktif ve kolay emilen B12 formudur. Kan beyin bariyerinden geçer ve eksikliklerde bulguları gidermek için kullanılması gereken türdür. Biraz pahalı olmasına rağmen B12 vitamin takviyesi alınacaksa kesinlikle bu tip tercih edilmeli (8).

Artık B12 eksikliği ile ilgili merak edilen birçok şeyi net bir şekilde konuştuğumuzu düşünüyorum. Fikirlerinizi ve merak ettiğiniz hususları benimle paylaşmayı unutmayın!