Metabolizma hızı sanırım hakkında en çok mit bulunan konu. Birçok farklı mecrada -sağ olsunlar- fazla merak edilmesi sebebiyle yersiz yorumlar olan metabolima hızı ile ilgili kanıta dayalı bir rehber hazırlamak için kolları sıvadım.

Madem merak ediyorsunuz, metabolizma hızı ve metabolizma hızını etkileyen faktörler ile ilgili tüm gerçekleri sizinle paylaşmak istiyorum.

Bu yazıda metabolizma hızı nedir? sorusundan, metabolizma nasıl hızlandırılır? sorusuna, metabolizma hızını etkileyen faktörlerden, metabolizma hızını arttıran besinlere kadar birçok konuya değinecek, soruları cevaplayacağım.

Hazırsanız başlıyoruz!

Yazı İçeriği

Metabolizma hızı nedir?

İnsan bedeni hayatını devam ettirebilmesi için aynı anda binlerce farklı olayın gerçekleşmesine ihtiyaç duyar. Bu olaylar beyin üzerinde sinir uyarılarının iletilmesinden, hücre içi enzimlerin çalışmasına devam edebilmesi için gerekli sıcaklığın sağlanmasına, hücre içi ve dışı arasındaki iyon dengesinin sağlanmasından, kalp kasının kasılmasına kadar geniş bir yelpazededir.

Burada gerçekleşmesi gereken olayların neredeyse tamamı için enerjiye ihtiyaç olduğuna dikkatinizi çekmek istiyorum. Gördüğünüz üzere yaşamanız için devam etmesi gereken görevler ve bu görevler için ise üretilmesi gereken enerji vardır.

İşte metabolizma hızı tam olarak burada devreye giriyor. Bahsettiğim yaşamanız için gerekli olayların tamamı için gereken enerjiye metabolizma hızı diyoruz. Bu hız genel olarak kalori cinsinden ifade edilir ki kalori bir enerji birimidir.

Aklınıza “o zaman neden metabolizma hızı herkeste üç aşağı beş yukarı aynı değil?” sorusu geliyor olabilir. Gerçekleşmesi gereken mekanizmaları yakından kişiden kişiye ciddi değişiklik gösteren olaylar olduğunu göreceksiniz.

Örnek olarak vücut ısısının korunmasında kısa boylu kişilerin daha az vücut alanına sahip olduğu ve vücut sıcaklığını daha iyi koruduğunu göreceksiniz. Kişiler aynı kiloda olsa bile daha uzun olan birey vücut sıcaklığını korumak için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyacaktır.

Oldukça basit bir faktör bile metabolizma hızını etkiliyorsa binlerce değişkenin hızı nasıl değiştirdiğini hayal etmeye çalışabilirsiniz.

Metabolizma hızının tam olarak ne olduğunu kavradığınıza göre artık metabolizma hızını ve ilgili diğer ayrıntıları incelemeye başlayabiliriz.

Metabolizma hızı soluduğunuz havanın analiz edilmesi ile ölçülebilir. Yukarıdaki görsel bu işlemi gösteriyor.

Metabolizma hızı: Soru & Cevap

Metabolizma hızı ile ilgili çok fazla teorik bilgi var. Bu bilgiler sizi sıkabilecek nitelikte. Bu sebeple düz bir şekilde bilgi vermek yerine metabolizma hızı ile ilgili sık sorulan sorular üzerinden yazıya devam edeceğim.

Bu şekilde hem aklınızda takılan konuları başlıklar ile ayıracak/konuşacak hemde daha fazla bilgi vereceğim.

O zaman metabolizma hızı ile ilgili soruları sıralamaya başlayalım.

Metabolizma hızı nelere bağlıdır?

Metabolizma hızını ilgilendiren ve değiştiren birçok konu var. Bunlardan bazıları gerçekten minimal değişim yaratırken bazıları ciddi değişiklikler oluşturur. Aşağıda sıraladığım özellikler metabolizma hızını ciddi şekilde değiştiren hususlar olacak.

Metabolizma hızı,

  • Yaş ile yakından ilgilidir. Bu durum bedeninizin yenilenme ve büyüme hızı ile alakalıdır. Genç yaşlarda bedeniniz yeniden yapılanma için daha fazla efor sarfederken, kendini geliştirmek için ciddi şekilde kaynak harcar. Yaş ilerledikçe büyüme hızı gerileyen beden, yenilenmeyi durdurur. Ayrıca ciddi enerji tüketen kas kütlesi azalır. Tüm bu sebepler yaşlıların harcadığı enerji miktarını ciddi şekilde azaltır.
  • Hormonal denge bedeninizin ne kadar kalori yakacağını değiştirir. Bunun sebebi hücre düzeyinde hormonların kontrol ettiği işlevlerdir. Kas kütlesinden, hücre içi enerji dengesine kadar birçok şeyi değiştiren hormonlardan metabolizma hızını değiştirdiğini bildiğiniz en önemli hormon tiroid hormonudur. Hipotiroidi (tiroid hormonlarının azalması) durumunda bir anda ciddi kilo alımı gerçekleşebilir.
  • Beden kompozisyonu metabolizma hızını yakından ilgilendiren diğer bir faktör. Çünkü tüm hücre tipleri aynı miktarda enerji tüketmez. Yağ hücreleri daha az enerji ihtiyacına sahipken, kas hücreleri daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar. Bu sebeple beden kompozisyonunuz ve kas kütleniz enerji ihtiyacınızı ciddi şekilde değiştirir. Ayrıca bedeninizin yüzey alanı arttıkça daha fazla sıcaklık kaybedecek ve bedeninizi ısıtmak için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyulacaktır.
  • Ortam sıcaklığı kışın dışarıdan eve geldiğinizde hiç uyuyakaldınız mı? Cevabınız evet, biliyorum. Bunun nedeni kışın ısımak için bedeninizin fazladan enerji harcaması ve bu durumun sizi yorması. İşte bu sebeple ortam sıcaklığı harcadığınız enerjiyi dolayısı ile metabolizma hızınızı yakından ilgilendirir.

Aç kalmak metabolizmayı yavaşlatır mı?

Bu sık konuşulan bir efsane. Aslında efsane olmasının haklı bir sebebi var. Çünkü yakın zamana kadar birkaç önemli bilim adamı bu bilginin doğru olduğunu düşünüyordu. Ama son araştırmalar aç kalmanın metabolizma hızını yavaşlatmadığını gösteriyor.

Burada açıklığa kavuşturmam gereken birkaç hususu var.

Metabolizma hızınızı azaltmayan açlık düzenli yani gün içinde belirli saatlerde uygulanmalı ve düzen sürekli olarak devam ettirilmeli. Ayrıca bu süreçte aşırı kalori açığı oluşturulmamalı. Metabolizma hızına zarar vermeyen açlık olarak en önemli örneğim intermittent fasting olacak. Ayrıntılı bilgi için yazımı okuyabilirsiniz.

Son olarak hatırlatmak isterim ki aşırı kalori açığı bırakmak ve düzensiz açlık oluşturmak her zaman için metabolizma hızınıza zarar verir.

Az ve kötü uyku düzeni metabolizmayı yavaşlatır mı?

Uyku sanılanın aksine kilo kontrolünde oldukça önemli bir araç. Zira bedenin bilinen neredeyse tüm fonksiyonları uyku ile doğrudan yada dolaylı olarak bağlantılı. Durum böyle olunca uyku süresinin ve kalitesinin azalması her zaman metabolizmanın yavaşlaması anlamına gelir.

Birçok araştırma kötü uykunun biyolojik saate zarar verdiği ve hormonal dengenin bozulmasına neden olduğunu gösteriyor. Bu konuyla ilgili kilo verme sürecinde uykunun önemi adlı yazım daha ayrıntılı bilgi isteyenler tarafından okunabilir.

Kahve metabolizmayı hızlandırır mı?

Kahve metabolizma üzerinde önemli etkileri olan bir içecek. Bunu yapısında bulunan kafein ile sağlayan kahvenin kalp atışlarını hızlandırması, kanın mikro sirkülasyonunu arttırması bilinen etkilerinden.

Uyarıcı olarak değerlendirilen kahvenin metabolizmayı hızlandırdığı doğru. Yapılan araştırmalarda alınan veriler kahvenin metabolizma hızını yaklaşık %3-5 oranında arttırabileceği yönünde.

Ama sürekli tüketimde oluşan kafein direnci (toleransı) bu etkinin azalmasına neden olabilir. Bu sebeple kahvenin metabolizma hızlandırıcı etkisi her bireyde aynı değil.

Kahvenin içinde bulunan kafein maddesine benzer etkilere sahip teofilini burada es geçmek istemiyorum. Teofilin çay içerisinde bulunur ve metabolizma hızındaki artış etkisini benzer olarak gösterir.

Yeşil çay benzer etkilere sahip olmakla beraber fazla tüketimde tiroid fonksiyonlarını baskılayarak metabolizma hızınızı yavaşlatabilir. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgiyi yeşil çay metabolizmayı hızlandırır mı? adlı yazımda bulabilirsiniz.

Acı biber metabolizmayı hızlandırır mı?

Acı biber hakkında kilo kontrolü ile ilgili onlarca çalışma var. Çalışmalar ile beraber kilo kontrolü için üretilen birçok supplementin içersinde acı biber özütü bulunuyor. Acı biberin bahsedilen etkileri içerisinde bulunan capsaicin (kapsasin) etken maddesi ile alakalı.

Kapsasin ile ilgili metabolizmayı hızlandırdığına dair net bir veri olmasa da, birçok çalışma açlığı bastırdığı yönünde verilere sahip. Bu sebeple şuan için acı biber metabolizmayı hızlandırır mı? sorusunun cevabı koca bir soru işareti.

Spor metabolizmayı hızlandırır mı?

Bedeniniz bir denge içerisindedir. Bu dengenin hücre düzeyinde devam ettirilmesi ise metabolizma hızını oluşturan önemli bir etken. Spor sırasında ise kaslar ve diğer tüm organlar fazladan çalışmak zorunda kalır.

Durum böyle olunca egzersiz sonrası bozulan dengenin tekrardan kurulması için ayrıca bir enerjiye ihtiyaç duyarsınız.

Bununla beraber spor yapmak her zaman vücut kompozisyonunu değiştirir. Bu değişim genelde kas kütlesinin artışı ve yağ oranının azalması şeklindedir. Oluşan bu değişim metabolik olarak daha aktif olan dokuların yoğunluğunun artması ve metabolizmanın dolaylı yoldan artışı demektir.

Konuyla ilgili egzersiz sonrası yağ yakımını incelediğim yazımı okumanızı tavsiye ederim.

Limonlu su metabolizmayı hızlandırır mı?

Hasta muayenesi sırasında kişilere kilo vermesini önerdiğimde duyduğum en sık şey limonlu su. İnsanların bilinç altına -nereden geldiğini bilmemekle beraber- bu kadar derin kazınan bir bilgi daha görmedim zira.

Sanılanın aksine yapılan araştırmalar limonlu suyun, normal suya göre metabolizma hızını değiştirmediğini gösteriyor.

Bu nedenle eğer limonlu su içecekseniz metabolizmanızı hızlandıracağı için değil, lezzetli olduğu için tercih etmeniz daha doğru olacak.

Soğuk su metabolizmayı hızlandırır mı?

Vücut sıcaklığının yaşamın devamı için gerekli olduğundan yazının geride kalan kısımlarında bahsettim. Bu konuyla bağlantılı olarak basit olarak soğuk su metabolizmayı hızlandırır mı? sorusunu açıklamak istiyorum.

Vücut sıcaklığını düşüren tüm aktiviteler gibi soğuk su içmekte bedeninize ekstra sıcaklık düşüşü yaşattığı için metabolizma hızını arttırır.

Metabolizma nasıl hızlandırılır?

Metabolizma hızlandırma konusunda sık duyduğum konuları incelemeye çalıştım. Deneyimlerim ile edindiğim tecrübelerim ile metabolizma nasıl hızlandırılır? sorusuna daha iyi cevap bulacağınız ve uygulayabileceğiniz yöntemleri açıkladığım videomu aşağıda bulabilirsiniz.

Artık metabolizmanızı nasıl hızlandıracağınızı biliyorsunuz. Peki sizin için favori metabolizma hızlandırma yöntemi ne? Yorumlar aracılığı ile benimle paylaşın!