Obezite salgınından uzun zamandır bahsediyorum. Bu bahis sırasında çoğu zaman erişkin bireylere yer vermekle beraber aslında büyük bir eksik oluşturdum. Zira bu eksikliği son zamanlarda takipçilerimden gelen sorular ile farkediyorum.

Oluşan eksiklik çocuklar için aşırı kilo veya obezite yönetimi.

Çocuklarda görülen obezite hususunda eskiden çok daha iyi bir yerdeyken “artan gelişmişlik seviyesi” ülkemiz çocuklarını da obezitenin pençesine düşürmeye başladı. Aslında buna çok basit bir şekilde dur diyebiliriz.

Bu yazıda çocuklarda aşırı kilo sebeplerinden, çocuğum kilolu mu? sorusunun cevabına, çocuklarda aşırı kilonun zararlarından, çocuklarda kilo verme yöntemlerine kadar birçok konuya değinecek, soruları cevaplayacağım.

Hazırsanız başlıyoruz!

Yazı İçeriği

Aşırı kilolu çocuklar: Yeni moda!

Çocuklar metabolik düzenleri, ailelerin onlar için daha iyi yaşam standartları ve beslenme imkanı sunması sebebiyle aşırı kilo konusunda erişkinlere göre daha şanslılar. Bu durum onları obezite salgınından birkaç on yıl korumasına rağmen artık mevcut özellikler hiçbir işe yaramıyor.

Zira 2010 yılında yapılan Türkiye merkezli araştırmada,

  • 0-5 yaş arası çocuklarda fazla kilolu ve şişman olanların sıklığı %26.4,
  • 6-18 yaş arası çocuklarda ise fazla kilolu ve şişman olanların sıklığı 22.5,

olarak bulunmuştur. Oranlara göz attığınızda olayın ne kadar ciddi olduğunu görüyorsunuz. Neredeyse Türkiye üzerindeki çocukların dörtte biri kilolu veya aşırı kilolu.

Peki bu olayın ciddiyetine rağmen aileler ne yapıyor? Çoğu zaman hiçbir şey.

Çünkü fazla kilolu ve şişman çocuklara sahip ailelerden duyduğum yegane şey “büyüyünce fazla kilolarını verir”, “ergenliğe girsin geçer”, “sınavı bitsin zayıflar” minvalinde oluyor.

Durum böyle olunca ailelerin olayı yeterince kavrayamadığını düşünmekten başka bir çare kalmıyor. Olayı daha iyi anlamanız için çocuklarda aşırı kilonun sonuçlarından kısaca bahsetmek istiyorum.

Çocuklar için aşırı kilo zararlı mı?

Çocuklarda aşırı kilo hususunda zarar potansiyelinin olduğu aşikar. Ama hiçbir ebeveyne riski tam olarak göstermeden inanmalarını bekleyemem. Bu konuda yapılmış çok fazla araştırma var ve bazı hastalıkların riski çocuklarda aşırı kilo ile ilişkilendirilmiş durumda.

Elimde bazı veriler var. Bu verileri durumun ciddiyetini anlamanız açısından sizinle paylaşacağım.

  • 10 ile 18 yaş arası çocuklarda tüm diyabet vakalarının %20’sinin aşırı kiloya bağlı tip 2 diyabet olduğu görülmüş,
  • Aşırı kilolu çocukların %12-17’sinde kan yağlarında bozukluk (özellikle HDL düşüklüğü) görülmüş,
  • Tansiyon (sistolik basınç) vücut kitle indeksi ile orantılı olarak görülmüş,
  • Aşırı kilolu bazı çocuklarda proteinüri ve fokal segmental glomerulosklerozis (basit tabirle böbrek hasarı) görülmüş,
  • Yapılan bazı otopsi serilerinde obez çocukların %52’sinde karaciğer yağlanması tespit edilmiş.

Yukarıda gördüğünüz hastalıkların hepsi çok ciddi. Bunların çoğu zaman bulgu vermemesinin sebebi aslında çocuk bedeninin ciddi şekilde dayanıklı ve hasarlanmamış olması. İleride yukarıda saydığım bu etkenler çocukların hasta birer yetişkine dönüşmesine neden olacak. Bu durum hem yaşam standartlarının kısıtlanması, hem devlet için büyük bir sağlık gider kaynağı, hemde yaşam süresinin kısalması demek.

Ayrıca listede yer veremediğim psikososyal değişikliklerden, safra kesesi problemlerine, metabolik sendrom riskinden, kadın cinsiyette polikistik over riskine kadar aşırı kilo birçok probleme neden olabilir.

Buradan çıkarmanızı istediğim yegane sonuç aşırı kilolu çocukların mevcut kilosunu büyüyünce yada sınav bitince vermesi gerektiği değil, o anda vermesi gerektiğidir. Çünkü çocuklar için değişim ailelerden başlar.

Çocuğum kilolu mu?

Erişkinlerde kilo analizi gayet kolay. Zira yağ oranından, vücut kitle indeksine kadar birçok parametre gelişim dönemini bitirmiş bireyler için sabit. Ama çocuklar için durum biraz karışık. Etnik kimlik, gelişim aşamasının durumu birçok parametreyi değiştiriyor.

Bu sebeple çocukların kilolu/normal kilolu ayrımını yapmak zorlaşıyor.

Pratikte benim kullandığım yöntem ise vücut kitle indeksinin persentil ile birleşimiyle oluşan sistem. Bu sistemde çocukların vücut kitle indeksini belirleyip, kendi yaşıtlarının ortalamasında nerede olduğuna bakıyoruz.

Aşağıya bir tablo yerleştiriyorum. Tabloya bakın ve nasıl kullanacağınızı öğrenmek için okumaya devam edin.

Tabloyu kullanmak için öncelikle çocuğunuzun vücut kitle indeksini hesaplamanız gerekiyor. Bunun için kilo (kg) / boy (m)² formülünü kullanmalısınız.

Örnek olarak 60 kilo 1.65 m bir çocuk için 60/1.65*1.65 yani 60/2.72=22 buluyoruz. 22 çocuğunuzun vücut kitle indeksidir.

Formülü kullanarak vücut kitle indeksini bulduktan sonra yukarıdaki tabloyu kullanmalısınız. Tablonun en üstünde gördüğünüz 5, 15, 25, 50, 75, 85, 95 olarak sıralanan sayılar persentil değerleri. Mevcut çocuğun yaşıtları arasındaki yüzdelik yerini tarifliyor.

Yağ grubuna göre vücut kitle indeksinin yerini bulun. Yukarıda denk geldiği persentil değerini işaretleyin. Eğer,

  • Persentil değeri 85’in altında ise endişe edilmesine gerek yok,
  • Persentil değeri 85 ile 95 arasında ise aşırı kilo riski ile karşı karşıyasınız,
  • Persentil değeri 95’in üzerinde ise çocuğunuz aşırı kilolu ve tedaviye ihtiyacı var demektir.

Yazının bu kısmından sonrası kilolu ve aşırı kilolu çocuklar için kilo verme yöntemlerini inceleyeceğim. Eğer bir çözüm yolu arıyorsanız okumaya devam edin!

Çocuklar için kilo verme

Çocuklar için kilo verme süreci erişkinlerin kilo kontrolü sürecinden biraz farklı. Zira daha dengeli beslenmesi ve daha farklı egzersiz yapması gereken çocuklar bu konuda özel ilgiyi hakkediyorlar.

Yazının devamında çocuklar için diyet ve çocuklar için yaşam tarzı ve egzersiz hususunu inceleyecek ve püf noktaları sıralayacağım.

Ayrıca verdiğim bilgilerin obeziteyi önlemek için de oldukça önemli olduğunu unutmayın. Bilmeniz gereken yegane şey obeziteyi önlemenin, tedavi etmekten daha kolay olduğudur.

Kilo verme: Çocuklar için diyet

Çocukların beslenme düzeni erişkinler gibi karışık değil. Zira doğru metabolik düzene sahip çocuklar küçük değişiklikler ile kilo verebilmekte.

Öncelikle çocukların beslenmesindeki yapay kaynakları, tatlandırıcıları ve kalori yükü fazla olan içecekleri çıkartmak ile başlamak gerekiyor. Çocuğunuzun bu besinler harici besinleri kabul etmediğinden bahsettiğinizi duyar gibiyim.

Eğer çocuğunuz yapay ve zararlı yapay besinler harici hiçbir şeyi tüketmiyorsa, kesinlikle kendi elinizle yapay besinleri ona sunmayın. İnanın aç kalması o yapay besinleri tüketmesinden çok daha iyi olacaktır. Ayrıca sonsuza kadar aç kalan bir çocuk görmedim. Sadece bağımlılık ile beraber gelen bir inat ile karşı karşıyasınız. Bunu yenmek çocuğunuza yapacağınız en güzel şey.

Size şöyle bir istatistik vermek istiyorum. Çocukların günde tek öğünde tükettiği şekerli içeceklerin obezite riskini %60.1 arttırdığı belirlenmiş. Yani bir kereden birşey olmaz diyorsanız yanılıyorsunuz.

Bir diğer konu aşırı kalori kısıtlaması yapmamak. Çocuklar oldukça hareketli ve ciddi kalori harcayan bir yapıya sahipler. Aşırı kalori kısıtlaması onları gelişim ve psikososyal olarak kötü etkileyebilir. Yapılacak olan yegane şey dengeli ve doğal olarak beslenmelerini sağlamak.

Sadece morbid obez ve obez çocuklarda kalori kısıtlamasını ciddi şekilde monitörize etmek gerekiyor.

Diğer önerilerimi şöyle sıralayacağım.

  • Tükettiği besinlerin porsiyonlarını azaltın. Çocuklar kendilerini kontrol etme ve aşırı beslenmeden korunma konusunda daha zayıflar. Bu sebeple tükettiği besinlerin miktarını kontrol etmek ailelerin görevi.
  • Gece atıştırmaları çocukların ciddi bir problemi. Ne kadar aç olurlarsa olsunlar çocuklarınıza gece öğünü tüketilmemesi gerektiğini öğretin. Özellikle gece ciddi şeker içeren meyve, pasta ve kuruyemiş tüketimini kısıtlayın. Unutmayın meyve her zaman zararsız değildir.
  • Çocukların okulda kantin alışkanlığı edinmemesine dikkat edin. Bunun en güzel yolu çocuğunuza yaşı kaç olursa olsun okulda tüketmesi için yiyecekler hazırlamanız. Ben hala öyle yapıyorum zira.
  • Kaliteli ve besleyici besinleri belirlemeniz oldukça önemli. Protein, yağ ve karbonhidrat kaynakları için ayrı yazılarım var. Okumanızı tavsiye edeceğim.

Tabi ki çocuklar için sağlıklı beslenme alışkanlığının tüm noktalarını vermek imkansız. Geri kalan herşey için hekiminize başvurmalısınız.

Kilo verme: Çocuklarda yaşam tarzı ve egzersiz

Çocuklarda sağlıklı yaşam tarzı için önemli bazı odak noktalarımız var. Bu odak noktaları bozulduğunda obeziteye sebep olmakla beraber, iyi bir düzenle obezite tedavisinde bize yardımcı olabilir.

Uyku**:** Kötü uyku düzeni çocuklar için kanıtlanmış en önemli obezite sebeplerinden biridir. Kötü uykuya sahip çocukların obez olma riskinin %89 oranında arttığı araştırmalar ile gösterilmiştir. Burada önemli olan husus gece uykusunun yeterli olmasıdır. Ayrıca artan elektronik alet kullanımı suni ışığa maruziyeti arttırmakta ve çocukların sirkadyen ritmini bozmaktadır.

Gelişme çağındaki çocuklar için önerim yatağa en geç 22.00’de geçilmiş olması ve en az 8 saat gece uykusu alınmasıdır.

Uyku ve suni ışık ile ilgili ayrıntılı bilgi almak için uyku hakkında her şey ve suni ışık rehberi adlı yazılarımı okuyabilirsiniz.

Egzersiz: Spor yapma çocukluk çağında kilo kontrolünün önemli adımlarından biri. Özellikle obezitenin düşük fiziksel aktiviteyle beraber alevlenmesi bu durumun önemini gösteriyor. Fiziksel aktivitenin arttırılmasında öncelikle çocukların neden hareketsiz olduğunu incelemek gerekiyor.

Arkadaş, ekipman yada ortam yokluğu aileler tarafından kolaylıkla tespit edilebilir. Bu tip çocuklar evde çok hareketli ve yaramaz kanısı oluşturmakla beraber uygun ortam sağlandığında keyifle egzersiz yapacaktır.

Şanssız olan diğer grup ise televizyon ve bilgisayar bağımlılığı olan çocuklar. Bu çocuklar koşul yetersizliğinden ziyade isteksizlik sebebiyle egzersiz yapmazlar. Bu tip durumlarda ailenin yaptırım uygulaması oldukça önemlidir. Çünkü televizyon yada diğer elektronik aletlerin başında geçirilen sürenin obeziteyle ilişkisini gösteren ciddi araştırmalar var.

Çocuklar için genel olarak günlük 60 dakika orta yoğunluklu egzersizi tavsiye ediyorum. Kontrollü olarak bu süre ve egzersiz yoğunluğu arttırılabilir.

Çocuklarda spor kolunun tercihi ile ilgili bilgi almak için çocukluk çağında spor adlı yazımı okuyabilirsiniz.

Sonuç

Çocukluk çağında aşırı kilo ciddi bir problemdir ve erişkinlik döneminde önemli kronik hastalıklara zemin hazırlar. Aşırı kilo teşhisi başlangıç aşamasında aileler tarafından kolayca koyulabilir. Tanı sonrası bir hekim kontrolü ise kesinlikle şart.

Çoğu çocukta aşırı kilonun tedavisi ise basit yaşam tarzı ve beslenme değişiklikleri ile sağlanabilmekte. Bu değişiklikleri yukarıda sıraladım. Tabi ki aklınıza takılan veya çocuğunuza özel durumlar olabilir. Bu hususları mesajlar aracılığı ile ayrıca tartışabiliriz.

Çocuklarınızı sağlıklı kiloda tutmak onların geleceğini korumak için oldukça önemli bir adımdır. Çocuğunuz için yapacağınız en önemli yatırım ise iyi bir okul yada dolgun bir banka hesabı değil onun sağlığını korumak. Bu sebeple çocuğunuzun doğru kiloda olmasına özellikle dikkat etmelisiniz.